19 september 2020, uitstap naar Gent met de bijna voltallige klas ‘Kunst en cultuur’. De trein en een wandeling op deze stralende dag brachten ons tot bij het SMAK voor de overzichtstentoonstelling ‘EXIT’ van Kris Martin (°1972). Hoewel ‘EXIT’ je zou doen denken dat het een vertrek inhoudt, is het in werkelijkheid eerder een terugkomst. Kris Martin is afkomstig van Kortrijk maar vertoefde met zijn werk hoofdzakelijk in het buitenland. Het is een feest Kris Martin hier eindelijk te ontmoeten in deze retrospectieve en niet toevallig tijdens het Van Eyckjaar.

Het is een feest Kris Martin hier eindelijk te ontmoeten in deze retrospectieve en niet toevallig tijdens het Van Eyckjaar.

‘Altar’ verwijst als contour naar Het Lam Gods van Jan Van Eyk van wie Kris Martin een grote bewonderaar is. 

In de open hal van het SMAK kregen we een warm welkom van onze jonge gids. Na wat praktische afspraken stapten we in de wondere wereld van Kris Martin. Een eerste werk, Trinity I uit 2009, hangt werkloos boven het onthaal. Het oude informatiebord weigert te zeggen naar waar en wanneer men heen moet. Vervreemding zet reeds de toon. Jammer genoeg heeft het onthaal de stroom onderbroken omdat het bord zoveel lawaai maakt, luidde het. Conceptuele kunst kan dus op de zenuwen werken.

Grote thema’s in het werk van Kris Martin zijn vergankelijkheid, tijd en dood.

Grote thema’s in het werk van Kris Martin zijn vergankelijkheid, tijd en dood. Wat al lang in ons geheugen staat gegrift als een vertrouwd beeld of idee, krijgt bij Martin een metamorfose. Soms lijkt het op een tegenstelling of is het slechts een aanpassing. ‘Funnel’ uit 2005, uitgevoerd in 22 karaat massief goud, symboliseert macht, maar draai je deze kroon om dan krijg je de idiotie in de vorm van een trechter.

Een ander werk, Eve & Adam uit 2017, herkennen we wel maar de context is weg. Dit roept vragen op rond identiteit. Eve en Adam kijken elkaar niet meer aan. Het lijkt wel een metafoor voor onze tijdsgeest waarin individualisme primeert. Het werkt ook vervreemdend. Het meest poëtische werk van Martin is ‘End-Point’ uit 2017. Uit elk boek van alle grote religies heeft Martin het laatste punt geknipt. Het gemeenschappelijke van de punten is slechts dat ze het eindpunt zijn van 13 verschillende teksten die op hun beurt niets gemeen lijken te hebben. Toch heeft elk punt een waarheid bevestigt. Dat stemt tot nadenken over hoe wij ons in het leven schikken naar woorden gevat rond waarheden. Waar eindigt dit … in slechts een punt? Wat wil de kunstenaar zeggen? Welk idee of concept gaf gestalte aan het kunstwerk. Slaagt dat werk erin om het achterliggende idee prijs te geven? Kan je het weten door gewoon te observeren? Kris Martin heeft het idee dat een kunstwerk nog maar half af is zonder het verhaal van het publiek. Dit vergt een inspanning van ons maar gelukkig is onze gids goed op de hoogte en helpt zij ons het werk van Martin te begrijpen want, ik geef het toe, mijn bereidheid tot een verhalende observatie wekt weerspannigheid op.

Kris Martin heeft het idee dat een kunstwerk nog maar half af is zonder het verhaal van het publiek.

Wellicht is het de bedoeling van Kris Martin om ons te laten thuisvoelen in het desolate landschap dat hij soms creëert. 100 Years uit 2004 is daar het geschikte werk voor, een bol ter grootte van een bom, midden in een zaal. Daar sta je dan naar te kijken, want wie bedenkt dat dit een bom voorstelt en dat hij na 100 jaar uitgerekend in 2104 zal ontploffen? In die knal zal een collectief geheugen wakker worden en Kris Martin zal even weer tot de levenden terugkeren. De herinnering van de toekomst ligt soms al in het heden …

Ten volle genieten van de werken van Kris Martin behoeft wel enige voorkennis hoewel wij, als toeschouwer, verantwoordelijk geacht worden voor ons eigen verhaal. Graag citeer ik Alice Walker:

“Art is the mirror, perhaps the only one, in which we can see our true collective face. We must honor its sacred function. We must let art help us.” 

Exit, was te bezichtigen tot 3 januari 2021, SMAK Gent